Data communication
แนวคิด “ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้” จึงน่าจะเป็นแสงสว่างที่ปลายอุโมงค์แห่งการศึกษาไทย ถ้ามีการนำไปปฏิบัติอย่างจริงจังและดำเนินการอย่างต่อเนื่อง ผู้เขียนลองประมวลดูได้แนวทางดังนี้
๑. จัดให้มีกิจกรรมช่วยเสริมความรู้และทักษะนักเรียน ตามความพร้อมและความชอบของเด็กแต่ละคน หลังเวลา ๑๔.๐๐ น. อาจจัดเป็นรายบุคคลหรือรายกลุ่ม ใช้ประโยชน์จากครูภูมิปัญญาไทย ปราชญ์ชาวบ้าน ปราชญ์ท้องถิ่น ผู้รู้ชาวบ้าน ซึ่งถ่ายทอดและเผยแพร่องค์ความรู้ของตนเองอยู่แล้วในแต่ละท้องถิ่น
๒. ทดลองดำเนินการ “โครงการนำร่อง” ไม่ทำแบบ “ปูพรม”ทำทั้งประเทศ โดยไม่มีการเตรียมความพร้อม ควรศึกษาข้อดีข้อเสียปัญหาอุปสรรคต่างๆ ก่อน ระวังไม่ให้เหมือนโครงการระดับยักษ์ที่ผ่านมาที่เสียทั้งเวลาและงบประมาณชาติ เมื่อได้โรงเรียนนำร่อง/โรงเรียนต้นแบบแล้ว จัดสรุปข้อดีข้อเสียและบทเรียนจาก “โครงการลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้” จากนั้นจึงเผยแพร่และทำเพิ่มไปตามบริบทความพร้อมของแต่ละโรงเรียน
๓. ใช้ทรัพยากรบุคคลให้เกิดประโยชน์สูงสุด ประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ (Aging Society) สังคมผู้สูงอายุ คือ สังคมหรือประเทศที่มีประชากรอายุ ๖๐ ปีขึ้นไปมากกว่าร้อยละ ๑๐ ของประชากรทั้งประเทศหรือมีประชากรอายุตั้งแต่ ๖๕ ปีมากกว่าร้อยละ ๗ ของประชากรทั้งประเทศ ซึ่งมีการคาดการณ์ว่าในปี ค.ศ. ๒๐๒๔-๒๐๒๕ ประเทศไทยจะเข้าสู่การเป็นสังคมผู้สูงอายุเต็มตัว แน่นอนว่ารัฐต้องเตรียมพร้อมสำหรับสังคมผู้สูงอายุในทุกมิติ ทั้งด้านสังคม เศรษฐศาสตร์ สาธารณสุข จิตวิทยา โครงสร้างพื้นฐานต่างๆ ฯลฯ นอกจากนี้การช่วยเหลือชี้แนะ ถ่ายทอดองค์ความรู้ของตนให้เด็กรุ่นใหม่ จะช่วยให้ผู้สูงอายุไม่เหงาและโดดเดี่ยว ทั้งยังเป็นการส่งต่อและสืบทอดมรดกทางสังคมวัฒนธรรมได้อย่างแยบคายด้วย
๔. เลิกวิธีการ “ตัดตีนให้พอดีเกือก” แต่หันมา “ตัดเกือกให้พอดีตีน” ตามวาทะของครูสุรินทร์ กิจนิตย์ชีว์ ปราชญ์แห่งสาคลี พระนครศรีอยุธยา การจัดแคมเปญ โครงการต่างๆ ลงสู่โรงเรียนนั้น ควรมีการศึกษาและเตรียมความพร้อม คำนึงถึงความต้องการ/ความจำเป็นที่เหมาะสมกับบริบทของแต่ละโรงเรียน บางโรงเรียนในบางพื้นที่อาจเลิกเรียนเวลา ๑๔.๐๐ น.ได้ แต่บางโรงเรียนบางพื้นที่อาจสะดวกที่เวลา ๑๖.๐๐ น. ก็เป็นได้ จึงควรยืดหยุ่นตามสถานการณ์ รวมทั้งการจัดกิจกรรมเสริมหลังเลิกเรียนก็ควรประเมินและเป็นไปตามบริบททางสังคมวัฒนธรรมของแต่ละพื้นที่ด้วย จึงจะเกิดผลสัมฤทธิ์ตามประโยคที่ว่า “ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้” อย่างแท้จริง